Memleketin Demirsporları-Bölüm I

(İlk yayın: http://www.kentvedemiryolu.com/icerik.php?id=301, 14.05.2008.

Ardından, Demiryol-İş dergisinin, Nisan-Temmuz 2009 sayısında basıldı. Anadolu Ajansı'nın bu dergiyi kaynak göstererek ve "Türk Sporunun Demir Direkleri" başlığıyla geçtiği haberle, Eylül ayı içinde çeşitli spor sitelerinde kendine yer buldu. Uzunluğundan dolayı, üç bölüme ayırarak ve kısaltarak buraya aktarıyorum.)

Demiryolu ağının geçtiği bir çok noktada, kentin sosyo-kültürel doğasını etkilemiş ve değiştirmiş olan Demirsporlar, memleket sporunun önemli geleneklerinden biridir. Çağdaşlaşma hamlesinin bir sembolü olarak, sanayiyi-ticareti-kültürü ülkenin en ücra köşelerine yayan demiryolları, spor alanında da üzerine düşen görevi başarıyla yapmıştır yıllarca. Bununla birlikte Demirsporlar sosyal tesisleriyle, yöre halkının farklı kesimlerine de hitap etmiştir. Bu kamusal rol, KİT’lerin birer birer tırpanlanmasıyla sahnedeki önemini kaybetti ve gittikçe küçüldü. Ancak geleneği yaşatanlar hala ayakta ve bize onların mirasını taşımak gibi önemli bir göre düşüyor.

Bu yazıda, ülke çapında kurulan Demirsporlar hakkında kısaca bilgi vermek amacındayım.

(...)

Detaylara inmek gerekirse şuradan başlamak uygun olur sanırım: 1930’lı yılların sonunda dönemin Beden Terbiyesi Kanunu’na konan bir madde ile kuruluyor Demirsporlar, diğer “müessese” takımları gibi. Madde şöyle: “memur ve işçi sayısı 500’den fazla olan kuruluşlar ve fabrikalar, öncelikle kendi personeline beden eğitimi ve spor yaptırmak için spor tesisleri yapmaya ve antrenör tutmaya mecburdurlar.” Bu madde halen 3289 sayılı Gençlik Spor Genel Müdürlüğü Kanunun 26. maddesini oluşturuyor. Kuruluş kanununun temel amacı, yaklaşan savaş dönemine karşın memleket gençlerini zinde tutmak ve sivil savunmaya katkıda bulunmak. Bu amaç ilerleyen yıllarda gittikçe büyüyen bir kitleye hizmet etmeye doğru evriliyor.

Türkiye Futbol Federasyonu’nun resmi websitesindeki “bilgi bankası” bölümünde, “kulüp adına göre” yapılan taramada, Demirspor veya Demir spor adlarıyla tescilli takımların sayısı 44 olarak görünüyor (http://www.tff.org.tr/Default.aspx?pageID=119). Listedeki takımlardan, Aksöğüt Demirspor (Gümüşhane) ve Antalya Demirspor’ların, demiryolu güzergahı kapsamında olmadıkları için, yazıda sözü edilen Demirsporlar geleneğinden olmadığı söylenebilir. Benzer şekilde, Gökler Demir Spor, Kütahya Valiliği kayıtlarına göre (http://www.kutahya.gov.tr/dernekler.asp), kırmızı-yeşil renkleri ve kulüp iletişim bilgilerinin TCDD bağlantılı olmaması nedeniyle; Kırşehir’deki Kuşdilli Demirspor sarı-siyah renkleri ile; Bayrampaşa Demirspor da kırmızı-yeşil renkleri, 1971 olan kuruluş tarihi ve farklı logosuyla bu gelenekteki takımlardan değildir (www.bayrampasademirspor.com). Ayrıca yine Federasyon kayıtlarına göre, Bitlis Demirspor fesh edilmiş durumda bulunuyor. Bu kulüplerin bir çoğu altyapı desteği sağladığı için, sağlıklı iletişim bilgilerine erişmek oldukça güç. Bu konuda yayınlanan bir çalışmada, Demirsporların sayısı 38 olarak görünüyor ancak bunların faaliyet durumları hakkında bilgi verilmiyor (Mehmet Yılmaz, Zaman Sporvizyon eki, 15 Ağustos 2007).

Bilgi Edinme Kanunu ile bilgilerine ulaştığım kulüpler, Kütahya, Tavşanlı, Gaziantep, Konya Demirspor ve Adana Demirspor altyapı takımları. Yine aynı yolla gönderilen belgelerde, 1942 yılının Beden Terbiyesi Talimatnamesi’nden 49 ila 53. sayfalar bulunuyor. Bu sayfalarda, “Demirspor gençlik kulüplerine bağlı teşkilatı gösterir cetvel” bulunmakta ve bölgelere göre Demirspor kulüplerinin isimleri sıralanıyor. Belgede ayrıca bu kulüplere bağlı teşkilat da sıralanmış. Bu belgeye göre 1942 yılında faaliyet gösteren Demirspor kulüpleri şunlardan oluşuyor:

Haydarpaşa, Derince, İzmit, Bilecik; Ankara, Irmak, Çankırı, Karabük, Çatalağzı, Zonguldak; Balıkesir, Bandırma, Soma, Tavşanlı, Kütahya; Kayseri, Sivas, Zile; Samsun, Çetinkaya, Divrik, Yerköy; Malatya, Diyarbakır, Maden; Adana, Fevzipaşa, Mersin, İskenderun, Ulukışla, Afyon, Konya , Uşak; İzmir, Manisa, Alaşehir, Nazilli, Çamlık; Denizli, Dinar; Sirkeci, Edirne; Erzurum; Sarıkamış, Erzincan; Eskişehir; Mudanya; Edremit.